Zwiedzanie Zamku Krzyżtopór w Ujeździe (świętokrzyskie)

W Polsce istnieje wiele ruin zamków, które cieszą się wielką popularnością wśród turystów. Wśród nich na uwagę zasługuje z pewnością Krzyżtopór – najdziwniejszy i najbardziej tajemniczy zamek w okolicach Sandomierza, a być może nawet w całej Polsce.

Budowa monumentu wzorowana była na włoskim stylu „palazzo in fortezza”, czyli „pałac w twierdzy”. Jak wynika z nazwy, zgodnie z założeniem, miał być domem do mieszkania i obrony. Jego twórcą był Wawrzyniec Senes, który wybudował zamek na polecenie wojewody sandomierskiego Krzysztofa Ossolińskiego w I połowie XVII wieku. Krzyżtopór wybudowany został z miejscowego kamienia na planie regularnego pięcioboku. Na bokach znajduje się pięć bastionów, z których dwa na linii bramy wjazdowej. Wokół zespołu znajdowała się sucha fosa. Powierzchnia murów wynosiła 3730 m2.

Istnieje kilka teorii na temat pochodzenia nazwy tej fascynującej budowli. Najbardziej prawdopodobna to ta, że nazwa Krzyżtopór pochodzi od połączenia słów „krzyż”, co jest dowodem, że Krzysztof Ossoliński był katolikiem, oraz słowa „topór”, czyli herb rodowy Ossolińskich. Według innych źródeł nazwa pochodzi po prostu od imienia Krzysztof.

O potędze budowli może świadczyć fakt, ze przed powstaniem Wersalu była to największa budowla pałacowa w Europie. Ciekawostką jest, że zamek nazywany jest również „kalendarzem krzyżtoporskim”, ponieważ w latach świetności miał tyle okien ile dni w roku, pokoi ile tygodni, dużych sal ile miesięcy oraz wież ile kwartałów. System ten miał symbolizować wielkość oraz trwanie rodu Ossolińskich.

Do dzisiaj zachowało się niestety tylko 90% pierwotnych murów zamku oraz 10% sklepień. Pierwszych zniszczeń dokonali Szwedzi podczas potopu, następnie konfederaci barscy. Obecnie prowadzone są prace konserwatorskie, mimo to, jeszcze nie wszystkie ściany są zabezpieczone, dlatego podczas zwiedzania należy zachować ostrożność i chodzić jedynie po wyznaczonych ścieżkach.