Miasto leży w dolinie rzeki Gwdy, na pograniczu Pojezierzy Wałeckiego i Krajeńskiego oraz Doliny Środkowej Noteci. Piła znajduje się tuż powyżej ujścia, płynącej przez nią rzeki do Noteci. Jest to czwarte pod względem wielkości miasto w województwie.
Powstała prawdopodobnie w XIV wieku. Znajdowała się w posiadaniu książąt pomorskich, później przeszła w ręce Krzyżaków, w roku 1368 wróciła do Polski, została przyłączona za sprawą Kazimierza Wielkiego. Pierwsze wzmianki pisemne o mieście pochodzą z lat między 1449 a 1456 rokiem. W 1513 roku król polski Zygmunt Stary potwierdził prawa magdeburskie dla miasta.
Piła była miastem królewskim w starostwie ujsko-pilskim, o charakterze rzemieślniczo-handlowym. W latach 1626 i 1834 była nawiedzana przez wielkie pożary, a w 1655 roku i w pierwszej połowie XVIII wieku została zajęta i zniszczona przez wojska szwedzkie. W 1720 roku powódź zabagniła grunty miejskie. Od początku XVII wieku do początku XIX miasto pełniło funkcję poważnego ośrodka sukiennictwa, a od końca XVIII – jedwabnictwa.
W 1772 roku w wyniku I rozbioru Polski została zajęta przez Prusy (niemiecka nazwa do 1945 Schneidemühl). W latach 1807 – 1815 należała do departamentu bydgoskiego Księstwa Warszawskiego, a od 1815 do Wielkiego Księstwa Poznańskiego (późniejszej Prowincji Poznańskiej). W latach 1848 – 1851 zbudowano linie kolejową łączące Piłę z Krzyżem i Bydgoszczą. Pod koniec XIX wieku miasto było ośrodkiem drobnego przemysłu oraz handlu produktami rolno-spożywczymi. Dużym zakładem przemysłowym były zakłady naprawcze taboru kolejowego (Reichsbahn Ausbesserungswerk). W 1913 rozpoczęto budowę jednej z największych fabryk lotniczych w Niemczech – filii fabryki samolotów Albatros Flugzeugwerke.
W okresie I wojny światowej w Pile istniał duży obóz dla jeńców wojennych. Na początku 1919 roku Piła, wzmocniona dużym garnizonem, była bazą wojsk niemieckich prowadzących działania przeciwko powstańcom wielkopolskim. W powstaniu brało udział również wielu mieszkańców miasta. Traktat Wersalski pozostawił Piłę w granicach Niemiec. W lipcu 1922 piła została stolicą nowej pruskiej prowincji Marchia Graniczna Poznańsko – Zachodniopruska. W 1926 Piła została również siedzibą Administratury Apostolskiej podlegającej bezpośrednio Watykanowi, w 1930 roku podniesionej do rangi Prałatury Apostolskiej. W okresie międzywojennym miasto znacznie się rozbudowało. Dla potrzeb administracji wybudowano szereg gmachów, między innymi przy placu Staszica oraz obecny budynek Starostwa Powiatowego przy al. Niepodległości.
Od 1917 w Pile istniał również polski chór „Halka” śpiewający w każdą niedzielę oraz ważniejsze święta kościelne i państwowe Polski. Działał on do ostatniej niedzieli sierpnia 1939.
W 1945 miasto zamieniono w twierdzę i włączono w system umocnień Wału Pomorskiego. W Pile, z powodu zniszczeń wojennych oraz późniejszych wyburzeń, nie zachowało się wiele obiektów zabytkowych.
Atrakcje turystyczne Piły
Zabytki sakralne:
modernistyczny kościół św. Antoniego o awangardowej formie architektonicznej z lat 1929-1930, architekta Hansa Herkommera ze Stuttgartu; jednolite stylowo wnętrze utrzymane w stylu katakumbowym, w ołtarzu głównym jeden z największych w Europie krucyfiksów, wykonany z jednego kawałka drewna, o wys. 7 m, pokryty płatkami brązu.
neobarokowy kościół św. Rodziny z lat 1912-1915 z dwiema wieżami
neogotycki kościół poewangelicki św. Stanisława Kostki z lat 1895-1896
neogotycki kościół poewangelicki Matki Boskiej Częstochowskiej z lat 1892-1893 (osiedle Motylewo)
W mieście możemy zwiedzić parowozownię Pilską wybudowaną w latach 1870-1874 zwana Okrąglakiem, dom, w którym urodził się Stanisław Staszic, z połowy XVIII wieku, zbudowany z muru pruskiego, zniszczony w 1945 r., odbudowany w 1948 r., gruntownie odnowiony w 1986 r., obecnie Muzeum Stanisława Staszica, na ścianie tablica pamiątkowa ku czci Stanisława Staszica.
Park Miejski im. Stanisława Staszica rozplanowany w 1900 r. (pow. 11,6 ha) z bogatym drzewostanem i zabytkową żelazną altaną z 1904 roku. Kompleks w całości objęty ochroną i wpisany do rejestru zabytków.
Park na Wyspie między odnogami Gwdy, założony w 1976-1978, z efektowną fontanną.