Zwyczaj święcenia pokarmów w Polsce przyjął się w XIV wieku. Chociaż kojarzymy go z naszą rodzimą tradycją wielkanocną, znany jest w niektórych regionach Austrii i Niemiec (Styria, Karyntia, południowy Tyrol i Bawaria). Jego źródło stanowią prawdopodobnie starosłowiańskie obrzędy wiosenne. Święcenie gałązek wierzbowych, wody, ognia i pożywienia, nadało nowe znaczenie dawnym rytuałom. Poświęcone rzeczy, jeszcze nie tak dawno, wykorzystywano do praktyk „magicznych”, mających zapewnić ochronę przyszłych zbiorów. Przykładem może być, znany w niektórych regionach Polski, zwyczaj trzykrotnego obchodzenia domu ze „święconką”, w celu zapewnienia sobie szczęścia i urodzaju.

Dzisiejsze „święcone” ma znacznie skromniejszy wymiar niż to sprzed lat. Dawniej ksiądz odwiedzał dwory i zamożniejsze domy, w których przygotowywano wielkanocne stoły. Przybywali tam zamieszkujący odległe od kościoła wsie wierni, by wspólnie uczestniczyć w poświęceniu pokarmów. Wystawność wielkanocnego stołu była odzwierciedleniem domowego dostatku. Znajdował się na nim bochen chleba, jaja, wędzone mięsa, kiełbasa, chrzan, figura baranka z ciasta bądź masła, ser, a także wino, kandyzowane owoce, różne ciasta i kołacze. Wszystko przystrajano gałązkami bukszpanu lub barwinka.

Wielkanocne pokarmy

Istotna jest symbolika święconych pokarmów, ponieważ ich dobór nie jest przypadkowy. Każdy ma swoje znaczenie, wywodzące się z tradycji ludowych lub chrześcijańskich.

• Chleb – podstawowy pokarm człowieka, symbolizuje ciało Chrystusa
• Wędliny – świadectwo dostatku, miały zapewnić zdrowie i płodność
• Ser i masło – oznaczają zależność człowieka od natury
• Sól – posiada oczyszczające właściwości, wierzono, że chroni przed złem
• Chrzan – symbol męki Chrystusa, miał zapewnić tężyznę fizyczną
• Ciasto – będące dowodem umiejętności gospodyni domu, symbolizuje doskonałość
• Baranek – symbol ofiary Chrystusa
• Zdobione jajko, zwane pisanką lub kraszanką – w wielu kulturach stanowiło symbol początku istnienia i odradzającego się życia. Według dawnych wierzeń zapewniało ochronę przed złymi mocami, a jego ornamentyka stanowiła istotne znaczenie dla starosłowiańskich obrzędów.
  Jeszcze w latach czterdziestych ubiegłego wieku każda z ziem polskich posiadła własny styl pisanek, a z najpiękniejszych słynęła huculszczyzna. Do kraszenia jajek używało się wosku i naturalnych barwników. Zwyczaj ten zachował się do dzisiaj.

Święcenie pokarmów obecnie jest nierozerwalnie związane z końcem Wielkiego Postu oraz radosnym przeżywaniem Świąt Wielkanocnych. Ta piękna tradycja, nawiązująca do chrześcijańskiej wiary w śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa, jest jednocześnie wyrazem starosłowiańskiej radości z odradzającego się wiosną życia.

Anna Piątek